اوستا, ميراث مشترک فرهنگی جهانيان و کهن ترين نوشتار ايرانيان است. واژه اوستا, مرکب است از پيشوند "اَ" و صفت مفعولی "ويستَه" از مصدر "ويد" به معنای شناختن, دانستن, يافت شدن و پديدار آمدن. بر روی هم اوستا, را می توان به معنای "آگاهی نامه" يا "دانش نامه" دانست.
دکتر علی اکبر جعفری در نوشتاری درباره واژه "اوستا" به بحث پرداخته و در ترکيب آن, پيشوند "آ" را پيشوند نفی دانسته و مجموع آن را به معنای "سخن سربسته, گوهر نهفته, راز نهانی, کلام آسمانی, رمز باطنی و بالاتر از فهم نارسای جهانيان" گرفته است. (اوستا - کهن ترين سرودهای ايرانيان, گزارش و پژوهش جليل دوستخواه)
"اوستا"ی ما هم در تاريخ ۲۲ مرداد ۱۳۸۹ پا به اين دنيا نهاد.
صنعت نفت و گاز و پتروشيمی به دليل وجود مواد آتشزا به عنوان مواد اوليه و محصولات, هميشه آماده انفجار و ايجاد خطر هستند. اصولن ايمنی, نگرانی اصلی در تمامی فعاليت های نفتی می باشد. از اين رو در تمامی شرکت های نفتی بخشی به نام واحد ايمنی وجود دارد که مسؤوليتش نظارت بر نحوه اجرای کار بخش های بهره برداری و تعميرات می باشد. در درون واحد ايمنی هم بخشی برای آموزش ايمنی وجود دارد تا همه کارکنان و حتا بازديدکنندگان از مجتمع عملياتی را با اصول ايمنی آشنا کنند. بر همين اساس نيز در شرکت های معتبر, هميشه نخستين روز کاری به دوره آموزش آشنايي با پايه های ايمنی می گذرد.
ايمنی در ايران تا قبل از حضور شرکت توتال فرانسه در توسعه پارس جنوبی جزو واحدهای جنبی پالايشگاه ها بود و اصولن واحد ايمنی در هيچکدام از معادلات پالايشگاه جايگاهی نداشت. برای شروع هر کاری واحد بهره برداری به واحد تعميرات اطلاع می داد و نفر بهره برداری دستگاهی را که بايد تعمير می شد و يا کار اجرايي بر رويش انجام می گرفت در اختيار تعميرات قرار می داد. در اين حين ممکن بود هيچکدام از افراد بهره بردار يا تعميرات, شرايط دستگاه مورد نظر را از نظر آماده بودن برای تعميرات بررسی نکنند.
مثلن يک بار حين تعميرات فشارسنج شير سر چاهی يکی از سکوها, يکی از کارکنان تعميرات ابزاردقيق شرکت *** هنگامی که خواست فشارسنج را باز کند, گاز با فشار 250 بار از لوله فشارسنج بيرون زده و با خم کردن لوله فشارسنج, موجب پارگی شديد شکم نفر تعميراتی شد. در اينجا اگر نفر ايمنی حضور داشت قبل از انجام کار به عنوان نفر سوم و ناظر تمامی شرايط اجرای کار را بررسی می نمود.
با ورود شرکت توتال به پارس جنوبی واحد ايمنی نه در حرف بلکه در عمل به واحد اول پالايشگاه تبديل شد. هر مجوز کاری بدون امضا و ثبت در دفتر ايمنی قابل اجرا نبود. هيچ کاری بدون حضور تمام وقت نفر ايمنی در محل انجام کار صورت نمی گرفت. واحد ايمنی بزرگترين و فعال ترين واحد مجموعه بود. و به درستی شعار "نخست, ايمنی" در همه جا نوشته شده بود. به همين دليل توتال توانست فازهای 2و3 پارس جنوبی را بدون حادثه هم در بخش دريا و هم خشکی پيش راه اندازی و راه اندازی کند.
بر همين اساس و الگو بود که واحد ايمنی وزارت نفت فعال شد, نشريه تخصصی منتشر کرد و سمينارهايي برگزار کرد و حتا رشته مهندسی ايمنی در دانشگاه صنعت نفت و برخی ديگر دانشگاه ها شروع به پذيرش دانشجو کردند.
متاسفانه بعد از توتال شرکت های ديگر پيمانکاری و مجری طرح ها فقط در شعار, ايمنی را اول نوشتند و هميشه سرعت انجام کار از رعايت ايمنی بالاتر بود گرچه در سرعت انجام کار هم نتوانستند موفقيتی کسب کنند. نتيجه عدم رعايت ايمنی, از دست رفتن يکی از همکاران در رآکتور واحد گوگرد فاز يک, و چند نفر از کارکنان شرکتهای ديگر هنگام کار در فاز 4و5 بود.
امروزه در دنيای نفت و گاز برای بهبود ايمنی در مجتمع های عملياتی, برنامه های مدون و متنوع تشويقی و بازدارنده اجرا می شود. هر ساله شرکت ها و نفرات برتر در زمينه های مختلف از جمله رعايت نکات ايمنی, نوآوری در ايمنی, اصرار و تشويق به اجرای دستورالعمل های ايمنی و ... معرفی می شوند. در کنار اين ها تمامی شرکت های پيمانکار, پارامتری به نام "ساعت کار بدون حادثه" دارند که همانطور که از اسمش پيداست بيانگر تعداد ساعت هايي است که آن شرکت پيمانکاری بدون هيچ حادثه ای سپری کرده است و مشخص است که با انجام يک حادثه کوچک, اين ساعت به صفر می رسد. اين رقم تأثير بالايي در گرفتن کار دارد.
در شرکت های بين المللی تمامی جلسات حتا اگر جلسه ساده اداری باشد و فقط بين دو نفر برگزار شود, حتمن با "لحظه ايمنی" شروع می شود. به اين صورت که يک نفر بايد قبل از شروع جلسه يک مورد ايمنی و نکته ايمنی را بيان کند. بسيار ديده ام که حتا وقت کم بوده و قرار بوده که جلسه کوتاه و خلاصه ای برگزار شود ولی "لحظه ايمنی" قربانی نشده است. در تمام اتاق های جلسات دفتری به نام دفتر ايمنی وجود دارد و برخی نکات مهم ايمنی در آن نوشته شده است تا اگر کسی موضوعی آماده ندارد يکی از موارد دفتر خوانده شود.
و اما در جلسات مهمتر و جلساتی که با حضور کارفرما يا پيمانکار انجام می گيرد داستان بسيار مفصل تر خواهد بود. بيشتر اوقات در چنين جلساتی, حادثه ای که در جايي رخ داده و موجب خسارات مالی و جانی شده مورد بررسی قرار می گيرد. اگر در سکويي انفجاری صورت گرفته, در پالايشگاهی تانکی ترکيده و يا خط لوله ای نشت کرده مورد بررسی قرار می گيرد و درس های ايمنی مربوط به آن به بقيه افراد گفته می شود.
خوشبختانه در رابطه با هر حادثه ای به راحتی می توان مطلب از اينترنت و يا سايت همان شرکت پيدا کرد. اصولن در زمينه ايمنی هيچ پنهان کاری وجود ندارد و شرکت هايی که حادثه ای را تجربه کرده اند, حادثه را تشريح کرده و آنرا به صورت مقاله و يا فايل های نمايشی در اختيار همه قرار می دهند. اين کار موجب ثبت حادثه و اطلاع رسانی به موقع به ديگران شده و از وقوع دوباره آن جلوگيری می شود. در ضمن اعتبار از دست رفته شرکت با پيدا کردن دليل حادثه و اعلام آن تا اندازه زيادی برمی گردد.
متأسفانه در صنعت نفت و گاز و پتروشيمی ايران هنوز اين روال مرسوم نشده و اگر حادثه ای اتفاق افتاد سعی بر پوشاندن آن می کنند تا به اعتبار مجموعه آسيبی نرسد.
الان اگر کسی بخواهد از انفجار چند سال پيش مخزن ميعانات پالايشگاه جم, حادثه رآکتور گوگرد فاز 1 و يا نشت گاز در فاز 4و5 و موارد ديگری که هيچ جايي ثبت نشده است اطلاعی کسب کند شايد به سختی چيزی دستگيرش شود.
حادثه دلخراش هفته گذشته در پتروشيمی پرديس ابتدا از همه جان چند انسان را گرفت و چند خانواده را داغدار کرد و بعد از آن زيان مالی بالايي به اقتصاد منطقه و کشور وارد ساخت. سرمايه گذاريي که با وجود تمام تحريم ها و با همه مشکلات به نتيجه رسيده بود و حالا می بايست با توليد بدون وقفه خود, کمکی به اقتصاد کشور باشد با اين حادثه به عقب برگشت.
مسؤولان عملياتی بايد اين حوادث را جدی تر بگيرند و در بخش ايمنی سرمايه گذاری کنند. نفرات ايمنی در مجتمع ها نبايد به عنوان نفرات دست دوم ويا سوم محسوب شوند. مديران بخش ايمنی بايد از لحاظ فنی در رتبه بالايي باشند.
در کنار اينها بايد در زمينه پرورش نيروهای متخصص ايمنی برنامه ريزی مناسبی صورت گيرد. دانشگاه خليج فارس که يکی از اصلی ترين تأمين کننده های نيروهای پارس جنوبی و پارس شمالی می باشد بايد دارای رشته مهندسی ايمنی باشد تا در آينده نفرات ايمنی دارای تحصيلات دانشگاهی متناسب با کارشان باشند.
مسوؤلان سياسی استان بايد به آنچه در منطقه پارس جنوبی می گذرد حساسيت بيشتری نشان دهند چرا که از بين رفتن افراد متخصص و همچنين آسيب ديدن تأسيسات پالايشگاهی در منطقه ای که در حوزه مديريت آنها می باشد مسأله خوشايندی نبوده و بهتر است آنها نيز برای بهبود وضعيت ايمنی تمام تلاش خود را انجام دهند.
در کنار آن همه بايد به جمله "نخست, ايمنی" ايمان داشته باشند.
