پالايشگاه بدون مشعل- Zero Flaring

نمايشگاه نفت و گاز تهران سال ۱۳۷۹-۲۰۰۰, شرکتی از نروژ در رابطه با برداشتن مشعل ها از مجتمع های نفتی طرح هاي خود را ارائه می کرد. در غرفه خود عکسی ماهواره ای از زمين داشتند که تعداد مشعل ها در ۱۰ سال پيش و اکنون را نشان می داد. مطابق اين عکس بيشترين تراکم مشعل در اطراف خليج فارس بود. به همين خاطر فکر می کردند می توانند در ايران بازار خوبی برای برداشتن مشعل ها داشته باشند. متأسفانه غرفه اين شرکت خلوت ترين غرفه نمايشگاه بود.

سال ۱۳۸۰-۲۰۰۱ در عسلويه شبی را در کمپ کارگران فاز ۲و۳ مهمان دوستی بودم. در همين هنگام به روال همه شب های راه اندازی, مشعل فاز ۲و۳ به يکباره بالا رفت و حدود ۱۰۰ مليون فوت مکعب گاز شروع به سوزاندن کرد. يکی از آن جمع گفت خب امشب هم آتيشش را زياد کردند و رو به من گفت به سلامتی الان که آتيشش زياد شد چقدر توليد می کنند؟ بعد متوجه شدم وقتی توی پالايشگاه فلرينگ داريم همه فکر می کنند توليدمان بالا رفته غافل از اينکه گاز دارد می سوزد و هدر می رود.

يکی از همان روزهای راه اندازی توی جلسات بعد از ظهر واحد مهندسی يکی از مهندسان ايرانی به رييس بخش که فرانسوی بود گفت تا کی اين گاز بايد بسوزد؟ ما که الان بيش از يک ماه است هر روز داريم تمام گاز را می سوزانيم. جواب رييس فرانسوی اما خيلی دردناکتر از اين حرف ها بود وقتی با خنده معناداری گفت ميعاناتش مال ماست که می بريمش گازش مال شماست که چون به درد ما نمی خورد مشکلی هم برای سوزاندنش نداريم.  

چهار سال پيش در پروژه ای که بوسيله شرکت نفت ابوظبی برای استفاده کامل از گازهاي مشعل سکوهای نفتی تعريف شده بود با پالايشگاه های بدون مشعل آشنا شدم و تا امروزه در تمام پروژه هايي که بوده ام به جز طراحی فازهای ۱۷و۱۸ پارس جنوبی سياست عدم سوختن گاز در مشعل به شدت اجرا می شده است. در همين پروژه ابوظبی وقتی کارفرما متوجه شد که در يکی از حالت های از کار افتادن (Shutdown) , امکان فلرينگ وجود دارد کار را برای چند روز متوقف کرد تا با اصلاح طراحی, جلو فلرينگ گرفته شود.

روزنامه گاردين در تاريخ ۷ فوريه ۲۰۰۱ مطلبی از شيخ حمدان بن زايد وزير امور خارجه و جانشين رييس آژانس تحقيقات محيط زيست امارات متحده چاپ کرد که در آن به کاهش قابل ملاحظه فلرينگ از ۲۵۰ مليون فوت مکعب در سال ۱۹۹۵ به ۵۶ مليون فوت مکعب در سال ۲۰۰۱ در مجتمع های نفتی اين کشور اشاره کرده و سپس در جايي ديگر اين کاهش ۷۸ درصدی را دست آوردی در راستای تعهدشان به حفظ و نگهداری محيط زيست عنوان کرده است.

معاون مدير عامل پروژه دلفين (بخش قطری پارس جنوبی) در گزارش توسعه پايدار اين پروژه در جولای ۲۰۱۰ اعلام کرد که مبنای کار اين شرکت بر اين اساس خواهد بود: "به هيچ عنوان فلرينگ صورت نخواهد گرفت مگر اينکه مطلقن ضروری باشد." و اضافه کرد ما در قطر برای محيط زيست ارزش قائليم. گزارش توسعه پايدار اين شرکت در سال ۲۰۱۰ نشان می دهد که توانسته اند فلرينگ را بيش از مقدار پيش بينی شده در برنامه کاهش دهند.

مشعل ها در پالايشگاه اثر غير قابل انکاری بر محيط زيست داشته و به راحتی نيز توسط جوامع بيرونی قابل ديدن اند. شايد مسؤولان پالايشگاه ها بتوانند با سوزاندن مايعات اضافی در شب دودش را در تاريکی از چشم همسايگان پنهان دارند ولی مشعل نتيجه عملکرد لحظه ای پالايشگاه است و ارتفاع و رنگش حتا توجه عامی ترين افراد را هم به خود جلب می کند.

همانطور که در قسمتهای بالا آمد کشورهای حاشيه خليج فارس سالهاست سياست حذف مشعل از مجتمع های قديمی خود را شروع کرده اند و پالايشگاه های جديدشان هم عمومن بدون مشعل اند.

ولی امروزه طراحی پالايشگاه های جديد پارس جنوبی و نيز پالايشگاه های پارس شمالی همراه با مشعل است و جديدن در اظهار نظری مسؤولين نفت و گاز پارس صحبت از راه اندازی سامانه گازی بدون مشعل کرده اند, در همين رابطه مدير عامل منطقه ويژه نيز بر حذف مشعل ها از پالايشگاه های پارس جنوبی تأکيد کرده است.

مدتها بود که می خواستم مطلبی در رابطه با پالايشگاه های بدون مشعل و سياست توليد بدون فلرينگ بنويسم. تلاشم در اين پست نشان دادن جايگاه اين سياست در کشورهای حوزه خليج فارس بود و اميدوارم در آينده بتوانم در اينجا به شرح اين مسئله و چگونگی کارکرد آن بپردازم.